fbpx

KONGRES POLONII KANADYJSKIEJ
CANADIAN POLISH CONGRESS
OKRĘG MANITOBA

200-lecie Polskiej Imigracji w Manitobie

Tablica „Dla upamiętnienia dwustu lat imigracji Polaków do Manitoby 1817-2017” w budynku Legislatury (fot. Mirek Weischel)
fot. Mirek Weischel

W budynku Legislatury w Winnipeg znajduje się tablica „Dla upamiętnienia dwustu lat imigracji Polaków do Manitoby 1817-2017”. Inicjatorem i organizatorem zbiórki funduszy na ten cel był Kongres Polonii Kanadyjskiej Okręg Manitoba.

I

Byli żołnierze z pułku de Meuron to pierwsi Polacy w Manitobie. W 1817 roku z wyprawą lorda Selkirka przybyli do osady nad Rzeką Czerwoną .

Polska zniknęła z map po trzecim rozbiorze, w 1795 roku. Terytorium zostało podzielona między Imperium Rosyjskie, Królestwo Prus i Monarchię Austro-Węgierską. Szukając możliwości odzyskania niepodległości, tysiące Polaków wstąpiło w szeregi wojsk Napoleona, walczącego z państwami, które  okupującymi Polskę. W starciach w Hiszpanii i Włoszech Polacy dostali się do niewoli Brytyjczyków walczących po stronie koalicji. Ich jedyną nadzieją na wolność była ochotnicza służba w obcych pułkach dowodzonych przez generała Ludwika de Watteville i pułkownika Karola-Daniela de Meuron. W ramach brytyjskich działań wojennych w Ameryce Północnej, pułki de Watteville i de Meuron przeniesiono do Górnej Kanady, by wzmocnić stronę brytyjską w wojnie brytyjsko-amerykańskiej w 1812 roku.

Na początku XIX wieku, próby kontroli niezwykle dochodowego handlu futrami w Zachodniej Kanadzie spowodowały gwałtowny konflikt pomiędzy Hudson’s Bay Company i North West Company. W 1816 roku batalia między dwoma stronami konfliktu zakończyła się tragicznym rozlewem krwi. W rezultacie, lord Selkirk, który posiadał duży obszar ziemi wzdłuż Czerwonej Rzeki, zdecydował się na rozstrzygające działanie – rekrutował około stu wolontariuszy z rozwiązanych pułków de Watteville i de Meuron, wśród których znalazło się dziesięciu Polaków, przywrócił porządek i zapewnił ochronę Kolonii Rzeki Czerwonej. Dzięki pomocy lorda Selkirka Polacy osiedlili się nad brzegiem Red River w czerwcu 1817 r. Dziesięciu polskich rekrutów to: Michel Bardowicz, Pierre Gandroski, Andrzej Jankowski, Michał Kamiński, Martin Kralich, Wojciech Lasota, Laurent Kwileski, John Wasilowski, Michel Isaak i Antoine Sabatzki.

II

Pierwsza fala polskich imigrantów była częścią masowej migracji ludności z Europy kontynentalnej. Zaczeła się ona w latach 90. XIX w. i trwała do wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Po wojnie została wznowiona i trwała do wybuchu II wojny światowej w 1939 r.

Pod koniec XIX w. kanadyjski rząd i kanadyjskie koleje (Canadian Pacific Railway) prowadziły w Europie szeroko zakrojoną kampanię, zachęcającą do osiedlania się w Manitobie, Saskatchewan i Albercie. Dzięki zmianom w polityce imigracyjnej wprowadzonej przez rząd kanadyjski, w latach 1891-1914 przybyło do Zachodniej Kanady ponad trzy miliony imigrantów.

Nowi imigranci byli w większości biednymi chłopami z przeludnionych obszarów Europy kontynentalnej. Najliczniejsza grupa pochodziła z Galicji (część Monarchii Austro-Węgierskiej), inni, z ziem polskich kontrolowanych przez Prusy i Rosję. Decyzje o emigracji były podejmowane głównie z powodu sytuacji politycznej okupowanego kraju, wysokich podatków i obietnicy lepszych warunków życia w Kanadzie.

III

Druga fala imigracji, składająca się z żołnierzy (m.in. z 2. Korpusu) i ludności cywilnej, dotarła do Kanady w okresie powojennym (po 1945 r.).

Po zakończeniu II wojny światowej, rządy w Polsce objęli, wspierani przez Sowietów, komuniści. W  kraju zapanował policyjny terror, zlikwidowano partie opozycyjne i aresztowano politycznych przeciwników. Pozostający poza granicami Polski Polacy (zarówno żołnierze jak i ludność cywilna) mogli wrócić do ojczyzny. Obawiając się jednak represji, wielu z nich zdecydowało się na emigrację, a dzięki porozumieniu między Rządem Polskim na Uchodźstwie, a rządem brytyjskim, tysiące Polaków mogło wyemigrować do różnych części Brytyjskiej Wspólnoty Narodów i Ameryki Południowej. Wielu z nich przybyło wtedy do Kanady, a konkretnie do Manitoby. Byli to ludzie lepiej wykształceni i lepiej przygotowani do życia w nowej ojczyźnie, niż ich poprzednicy.

IV

Trzecia fala, zwana falą solidarnościową, przybyła do Kanady w latach osiemdziesiątych. Tysiące Polaków opuściło kraj po zakończeniu stanu wojennego w 1983 r. Wielu z nich osiedliło się w Manitobie.

Po II wojnie światowej Polska znalazła się w strefie wpływów komunistycznego Związku Radzieckiego. Niezadowolenie polskiego społeczeństwa z narzuconego Polsce systemu polityczno-gospodarczego objawiało się okresowymi, gwałtownymi protestami, krwawo tłumionymi przez władze. W 1980 r. protest przyjął formę strajku generalnego, który objął cały kraj i sparaliżował funkcjonowanie państwa. Pod naciskiem komitetów strajkowych władze zostały zmuszone do zarejestrowania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Nie poprawiło to jednak relacji władz ze społeczeństwem i 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny. Internowano tysiące działaczy solidarnościowych, z których wielu zostało skazanych na banicję. Po odwołaniu stanu wojennego w 1983 r. emigracja przybrała na sile. W latach osiemdziesiątych Polskę opuściło ponad milion Polaków. Wyjechali przede wszystkim ludzie młodzi i dobrze wykształceni. Dzięki wytrwałości i determinacji wielu z nich odniosło sukces w swojej przybranej ojczyźnie, przyczyniając się do rozwoju Manitoby i Kanady.

Inicjatywę ufundowania tablicy pamiątkowej wsparli liczni sponsorzy:

Platynowy Sponsor:

Canadian Polish Congress Manitoba District
Canadian Polish Millennium Fund
Holy Ghost Fraternal Aid Society
Polish Combatants Association Branch #13
Polish Fraternal Aid Society of St. John Cantius
Polish Dance Ensemble SPK Iskry
Polish Gymnastic Association SOKOL Winnipeg
Polish Combatants Association Branch #13
Knights of Columbus Jan and Albert Kulawy Council
Drs. Wlodzimierz and Monika Czarnecki
Jan and Maria Oleszkiewicz
Ryszard and Grazyna Czajka and Family
Lech and Grazyna Galezowski
David and Bozena Langtry
Chris and Maria Lorenc
Henry Kuzia
Boleslaw Lucki
Dr. Danuta and Stan Ciecierski
Jacek and Agata Chojczak
Leszek and Basia Sytkowski

Złoty Sponsor:

In Memory of Lech and Emilia Fulmyk
Polish Canadian Women’s Federation Branch #7 in Winnipeg
Dr. Kazimierz Patalas
Will and Mavis Tishinski

Srebrny Sponsor:

Paul A. McCulloch and Margaret Kellermann McCulloch
Royal Canadian Legion Branch #246
Peter and Karen Jarmasz
Dr. Edmund Kuffel
Fred Rakowski

Brązowy Sponsor:

Zofia DeWitt
Marek and Elzbieta Kornowski
Jerzy and Maria Bibik
Polish Museum Society “Ogniwo”
Margaret and Adam Von Lau
Canadian Polish Athletic Club
Dr. Angelica Galezowski
Martin Cielen
Sokol Polish Folk Ensemble
Waldemar and Elzbieta Antos
Mirek Weischel and Beata Biernacka
Kazimierz Pater
Anna Gebczyk
Dr Krystyna Winogrodzki